Het ontwikkelen van een serious game is een iteratief en co-creatief proces. Je begint niet zomaar met het bouwen van een spel, maar werkt eerst nauw samen met de doelgroep om te onderzoeken wat voor game er precies nodig is om jullie uitdaging effectief op te lossen. Bij voorkeur betrek je de nodige domeinexperts en eindgebruikers bij álle stappen van het proces: van probleemafbakening tot conceptontwikkeling en van prototype tot afgeronde game. Dat maakt de combinatie van gaming en onderzoek ontzettend leuk, maar ook uitdagend. In een co-creatief proces weet je immers niet aan het begin al met welk type product je eindigt; je gaat er samen in met open vizier om zo veel mogelijk impact te bereiken. Dit vergt soms een andere, meer flexibele aanpak dan sommige financiers en kennisinstellingen gewend zijn. Maar het is mogelijk én de moeite waard.
Een van de belangrijkste voordelen van onderzoek met een serious gaming methodologie is dat je in alle stadia van het ontwikkelproces zaken kunt testen en meten met de doelgroep. Niet alleen met het eindproduct, maar ook zeker al in het begin: van de conceptfase tot het eerste (simpele) concept of prototype. Hoe ervaart de doelgroep het probleem dat je probeert op te lossen? En wat vinden ze van de voorgestelde oplossingsrichting? We zien regelmatig dat sessies met de eindgebruiker waardevolle kennis opleveren voor onderzoekers. Het framework ‘samen een game ontwikkelen’ haalt voor doelgroepparticipanten vaak de angel uit het onderwerp. Ze spreken over hun wensen voor de oplossing op een concrete, creatieve manier die voor jou als onderzoeker vaak meer (en meer genuanceerde) data oplevert over het voorliggende probleem.
Is er eenmaal een prototype, dan biedt ook de game als eindproduct uiteraard aanknopingspunten voor onderzoek. Zeker wanneer het een digitaal spel betreft. Een concreet voorbeeld: met een sensorgame – bijvoorbeeld om revalidatieoefeningen leuker te maken – kunnen onderzoekers en artsen precies zien welke beweging wordt gemaakt en hoe het lichaam reageert op een spel. Worden de oefeningen goed en voldoende gedaan? In het onderwijs levert implementatie van een educatieve game vaak meer inzicht op in het leerproces van leerlingen. Heeft het spel een positief effect op gedrag en gedachten bij jongeren? Dit soort vraagstukken kunnen uitstekend in het design van de game worden meegenomen, zodat ook het eindproduct waarde oplevert voor het onderzoeksveld.
Meer weten over onderzoek, serious gaming en zorg?
In onze webinar met Lise Beumeler over onderzoek, serious gaming en zorg kwam onder meer naar voren dat innovatieve technologieën zoals VR de effectiviteit van revalidatietherapie significant kunnen verbeteren, zeker wanneer het op een goede manier wordt geïmplementeerd. Het is belangrijk om uitvoerig te testen of de game werkt, daarbij speelt onderzoek een rol. Geen serious game zonder wetenschappelijke onderbouwing. Dit webinar gaat specifiek over gaming in de zorg, maar de lessen en voorbeelden zijn relevant en inspirerend voor onderzoekers in alle domeinen.
Stel: je wilt een onderzoeksaanvraag schrijven waarin serious gaming en ontwerpgericht onderzoek een belangrijke plaats innemen. Hoe vul je dat dan handig in? De ontwikkeling van een serious game is een iteratief en co-creatief proces, waarbij je – als het goed is – vooraf nog niet precies weet wat het eindproduct wordt. Dat combineert soms lastig met de eisen van subsidieverstrekkers. Zij willen logischerwijs graag weten wat precies de resultaten gaan zijn van elke projectfase. Een aantal tips:
Tot slot: wat als het doel niet een eindproduct is – zoals een game – maar juist meer kennis vergaren via een ontwerpgerichte onderzoeksmethodiek? In andere woorden: kan het proces van game development ook als onderzoekstool fungeren? Daar kunnen we na tien jaar co-creatie alleen maar volmondig ‘ja’ op antwoorden. Samen ontwerpen is een goede manier om spelenderwijs te verkennen wat wel en niet werkt voor een bepaalde doelgroep, en waarom. Het is in feite een vorm van participatief actieonderzoek. En we weten steeds beter hoe we zo’n ‘serious gaming onderzoeksstrategie’ gericht moeten inzetten. Lees meer over ontwerpgericht onderzoek in ons artikel over de samenwerking met de Master Serious Gaming van NHL Stenden Hogeschool.
Co-creatie en serious gaming zijn natuurlijk geheel andere vormen van onderzoek in vergelijking met traditionele benaderingen. Bij co-creatie zijn stakeholders en doelgroepen namelijk nauw betrokken. Dat lijkt soms ingewikkeld, maar het is juist goed voor het ontwikkelproces. Het betrekken van partijen bij het ontwikkelproces zorgt ervoor dat het eindproduct precies voldoet aan de wensen en behoeften van zowel stakeholders als de doelgroep. Het is dan ook belangrijk om vanaf het begin duidelijk te communiceren met betrokkenen, zodat je mogelijke hordes of zorgen op tijd herkent en vermijdt.
Co-creatie is meer dan met een aantal mensen aan tafel zitten met een berg aan ideeën. Door in de beginfase veel tijd en energie te stoppen in de samenwerking, bespaar je elkaar op langere termijn tijd, én het leidt tot een effectievere oplossing. Er is al vaak aangetoond dat co-creatie niet alleen tot betere resultaten leidt, maar dat het eindproduct ook succesvoller en langduriger wordt ingezet in de praktijk. Dat is natuurlijk precies het doel van innoveren. Een oplossing is pas een oplossing als ‘ie ook echt gebruikt wordt.
Welke doelgroep het ook is, bij serious gaming is het belangrijk om de wensen en behoeften van de eindgebruiker mee te nemen in het ontwikkelproces. Het is belangrijk dat tijdens het co-creatieproces alle stemmen gehoord worden. Ga voor jezelf na wie er allemaal te maken krijgen met jouw innovatie: patiënten, zorgprofessionals, de IT-afdeling, familie en naasten? Denk breed! Vervolgens is het de kunst ervoor te zorgen dat al deze stemmen gehoord worden. Dat is een vak apart, want niet iedereen kan of wil tijdens brainstorms of focusgroepen het hoogste woord voeren. Zorg dat de procesbegeleider – een rol die wij ook regelmatig vervullen – een onderbouwde methode gebruikt om alle wensen en behoeften boven water te krijgen, ook van deelnemers die wellicht meer moeite hebben hun gedachten te delen of duiden. Vaak is het een kwestie van vragen stellen zonder oordeel. Echt willen begrijpen. Wij zetten hiervoor de design thinking-methode in zoals beschreven door Robert R. Curedale. Dit doen we in de conceptfase, maar ook zeker tijdens het testen van creatieve concepten en prototypes.
Doelgroepen écht betrekken, het levert altijd meer waarde op, zowel voor je onderzoek als voor de impact van de resultaten. Een voorbeeld uit ons portfolio: samen met onderzoeker Lise Beumeler ontwikkelde 8D Games een virtual reality game voor revaliderende IC-patiënten. Waarom virtual reality? Zeker niet omdat we dat van tevoren zo bedacht hadden. Integendeel, we waren in de veronderstelling dat een VR-bril veel te hoogdrempelig zou zijn voor deze doelgroep. Maar tijdens de allereerste test – nog voordat er ook maar iets besloten of ontwikkeld was – bleek deze vorm juist het meest in de smaak te vallen bij doelgroepparticpanten. We lieten zowel patienten als zorgverleners simpelweg eens wat verschillende soorten hardware en serious games uitproberen; en het resultaat was heel duidelijk: virtual reality moest de vorm worden. Zowel onze game designers als de zorgprofessionals en betrokken onderzoeker hadden dat nooit van tevoren kunnen bedenken.
In dit ontwikkelde prototype betreden patiënten een gezellige virtuele huiskamer door middel van de virtual reality headset. In deze spelomgeving kun je vanuit je stoel een legpuzzel maken, waarbij de bewegingen die je maakt de voorgeschreven revalidatieoefeningen weerspiegelen. Hierbij is het van belang om een game te ontwerpen die toegankelijk en veilig is voor patienten. Daarom is in alle testfases goed gekeken naar zowel de ervaring als de veiligheid van de patiënt. Patiënten – jong en oud – waren enthousiast over virtual reality, omdat het afleiding bood van de pijn. Zo kunnen ze als het ware even wegstappen van de zorgomgeving en op een speelse en veilige manier de motorische vaardigheden trainen. De effectiviteit van de VR-ervaring wordt momenteel verder onderzocht en getest door studenten Bewegingswetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen.
Whitepaper Implementatie van zorginnovaties
Meer lezen over de best practices rondom het implementeren van zorginnovaties? In ons whitepaper ‘Waarom serious games voor de zorg de eindgebruiker wel/niet bereiken’ gaan we hier dieper op in. Ook het belang van co-creatie en iteratief werken komt hierin ruim aan bod, met volop praktijkvoorbeelden.
De grootste uitdaging die wij zien bij serious gaming voor onderzoek en (zorg)innovatie is het balanceren van belangen en het creëren van voldoende draagvlak onder al die verschillende belanghebbenden. Enerzijds ben je aan het innoveren, met alle onzekerheid die daarbij komt kijken. Anderzijds moet je rekening houden met veel praktische aspecten en verwachtingen. Het ontwikkelen van een innovatieve oplossing die ook relevant en praktisch implementeerbaar is, is daardoor een complex proces. Het is cruciaal om de steun van betrokken instellingen te hebben, maar dit kan een innovatief project ook belemmeren. Er zijn immers belanghebbenden met verschillende wensen die graag resultaten willen zien.
Om al deze wensen en variabelen in de vroege stadia in balans te brengen, is het nuttig om tijd te investeren in design thinking en co-creatie. Door vroegtijdig goede samenwerking tussen belanghebbenden tot stand te brengen, zorg je ervoor dat het ontwikkelproces soepel verloopt. Dit creëert wederzijds vertrouwen in het proces. Het grote voordeel van co-creatief en iteratief werken is bovendien de flexibiliteit: je kunt snel prototypes maken en testen. Werkt het niet zoals je had verwacht bij de doelgroep, dan pas je je idee aan. Op deze manier worden innovatieve ideeën vertaald in onderbouwde, praktische oplossingen. En wij zouden willen zeggen: het is de énige manier om gedragen oplossingen te ontwikkelen.
De ‘serious gaming mindset’ is van grote waarde voor het onderzoeksveld, maar ook daarbuiten. Denk aan onderwerpen als: het bestuderen van menselijk gedrag, het verbeteren van communicatie en teambuilding, het bestrijden van fysieke inactiviteit bij kinderen, het vergroten van kennis over de natuur, en het voeren van moeilijke gesprekken op het werk of met familie. Dit zijn allemaal voorbeelden van vraagstukken waar we aan hebben gewerkt door serious gaming te combineren met onderzoek en innovatie. Als we echter willen dat de onderzoeksresultaten en oplossingen impact hebben in de echte wereld, moeten we zo effectief mogelijk samenwerken over de verschillende domeinen heen. Een duurzame verbinding tussen onderzoekers, ontwerpers, eindgebruikers en beleidsmakers is hiervoor essentieel – en wij geloven dat een ontwerpgerichte en collaboratieve benadering van innovatie en onderzoek de sleutel is tot het tot stand brengen van dergelijke verbindingen.
Ben je onderzoeker en wil je eens wat meer horen over het innovatieproces van A tot Z, zodat je in het begin van je onderzoek al rekening kunt houden met zaken die je anders pas later zou ontdekken? Trek aan de bel. We helpen je graag.
Serious game als onderzoeksinstrument Games als methode Serious games kunnen op heel veel verschillende manieren – en op heel veel verschillende momenten – bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek. Denk aan het…
Interested in the possibilities of serious gaming in healthcare and research, and want to know more about the process of doing PhD research in this field? On July 5, 2023,…
Wat is de relatie tussen serious gaming, wetenschap en psychologie? En waarom is serious gaming toch echt veel meer dan een spelletje? Dit whitepaper gaat niet over games, maar over serious gaming als wetenschappelijke methode voor onderzoek naar (maatschappelijke) opgaven!