Dataverzameling via co-creatie en productontwikkeling
Dataverzameling vindt niet alleen plaats in labs of enquêtes, maar kan ook ontstaan in een creatief ontwikkelproces. Productontwikkeling blijkt in de praktijk verrassend vaak een katalysator voor nieuwe inzichten, vooral wanneer ontwerpers en onderzoekers nauw samenwerken. Op deze pagina laten we zien wat dataverzameling via productontwikkeling inhoudt, welke rol het kan spelen binnen onderzoeksprojecten en welke ervaring en expertise wij als designpartner meebrengen in wetenschappelijk onderzoek.
Hoe productontwikkeling bijdraagt aan dataverzameling voor onderzoek
Bij 8D verstaan we onder ‘productontwikkeling’ het ontwerpen en realiseren van tastbare en interactieve middelen, zoals een digitale tool, bord- of kaartspel, educatieve workshop of interventie. In onze projecten komen twee hoofdroutes naar voren waarin productontwikkeling waardevol is voor dataverzameling: tijdens het ontwerpproces zelf, en wanneer het prototype of product wordt ingezet als onderzoeksinstrument. In beide fases ontstaat data die bruikbaar is voor het beantwoorden van onderzoeksvragen, het toetsen van aannames en het publiceren van resultaten.
1. Dataverzameling tijdens het designproces
In de eerste fase van elk traject brengen we onderzoekers, ervaringsdeskundigen en eindgebruikers samen rond één tafel. We verkennen het probleem en denken vormvrij na over mogelijke oplossingen. Dat betekent dat we niet vooraf vastleggen of het eindproduct een bordspel, VR-ervaring of interventie wordt, maar eerst scherp kijken naar de huidige situatie en de gewenste verandering – de zogeheten design gap. Plat gezegd: ons team kan vrijwel alles maken, maar de echte uitdaging is kiezen wat nodig is om het doel te bereiken, voor zowel ontwerp als onderzoek.
Dit gezamenlijke denk- en ontwerpproces biedt niet alleen richting voor het ontwerp, maar levert ook waardevolle inzichten op over hoe betrokkenen het probleem ervaren en verwoorden. Door zich te verhouden tot een concreet toekomstig product, worden attitudes, aannames en behoeften zichtbaar die anders moeilijk boven tafel komen. Voor onderzoekers vormt dit een bron van data die helpt om de onderzoeksvraag aan te scherpen, passende methodes te kiezen en de dataverzameling te richten op wat er in de praktijk echt toe doet.
2. Prototype of eindproduct als onderzoeksinstrument
Veel van de tools, interventies en producten die wij ontwikkelen, worden ingezet als onderzoeksinstrument. Denk aan een game met een sensor die registreert welke bewegingen een revaliderende cliënt maakt tijdens een thuistraining. Zo ontstaat data waarmee behandelmethodes aangescherpt kunnen worden. Dit kan overigens al vanaf het prototype-stadium: wij gebruiken het eerste functionele prototype bijvoorbeeld vaak om samen met de onderzoekers te beoordelen of de data bruikbaar en accuraat genoeg is. Het komt dus regelmatig voor dat een prototype al voldoende is om de beoogde onderzoeksdoelen te bereiken.
Een groot voordeel van dataverzameling middels prototyping: doordat deelnemers in een betekenisvolle context meedoen, zijn hun reacties vaak natuurlijker en rijker dan bij traditionele vragenlijsten. Een tastbare tool maakt het mogelijk om onderzoeksvragen te toetsen, leeruitkomsten te meten of ervaringen in kaart te brengen op een manier die de participant tot ‘co-onderzoeker’ maakt. Dat vergroot niet alleen de betrokkenheid, maar helpt ook bij het werven van voldoende deelnemers; een terugkerend (en gevreesd!) knelpunt in veel onderzoeksprojecten.
Verantwoord omgaan met data
Privacy by design en data-eigenaarschap
Een belangrijk uitgangspunt voor ons is: verzamel geen data die niet strikt noodzakelijk is. We gaan dan ook graag in overleg om samen te bepalen welke gegevens echt nodig zijn voor het onderzoek. In ons ontwerp houden we er vervolgens rekening mee dat alleen dié gegevens worden verzameld: privacy by design. Voor de gegevens die wél worden verzameld, nemen we de vier pijlers van de AVG in acht: gebruikers moeten hun gegevens kunnen inzien, wijzigen, laten verwijderen en hun toestemming kunnen intrekken.
Onze voorkeur gaat uit naar dataopslag onder beheer van de onderzoeker of diens instelling. Waar nodig bouwen we eenvoudige oplossingen waarmee gegevens lokaal kunnen worden uitgelezen of veilig verstuurd, zonder tussenkomst van onze servers. Wij hebben geen belang bij de data en vinden het belangrijk dat de onderzoeker of kennisinstelling ook op de lange termijn, zonder onze tussenkomst, met de dataset kan blijven werken. Indien gewenst nemen we namens de onderzoeker contact op met de IT-afdeling van de kennisinstelling om zaken over het versturen, opslaan en bewaren van de vergaarde data af te stemmen.
Privacy en eigenaarschap vormen zo de basis van ons ontwerp- en advieswerk, met oog voor zowel ethiek als gebruiksvriendelijkheid voor de betrokken onderzoeker.
Voorbeelden uit de praktijk
Onderzoeksdata uitlezen via een VR-prototype
In een promotietraject rond revalidatie na een intensivecare-opname bouwden we een VR-puzzelgame waarmee, rechtstreeks via de bril, rauwe data over de bewegingen van de handen en vingers werd geregistreerd. In samenwerking met de onderzoeker bepaalden we welke data relevant was en ontwierpen we een uitleesfunctie die de gegevens toegankelijk maakte via een overzichtelijke spreadsheet. Zo konden de onderzoeker en de kennisinstelling op de lange termijn zelfstandig met de data werken, zonder afhankelijkheid van ons of externe systemen. Het ontwikkelproces en de tests met het prototype op de IC-afdeling leidden tot zowel een proefschrift als een wetenschappelijke publicatie, met inzichten over de haalbaarheid en veiligheid van VR-training tijdens en na een IC-opname.
Bekijk case
Geanonimiseerde dataverzameling tijdens playtests
In het project DigiJuf onderzochten we samen met het Centre for Language and Speech Technology (Radboud Universiteit) hoe spraaktechnologie de taalontwikkeling van kinderen kan ondersteunen. We startten met interviews om te achterhalen wat basisschoolleerlingen waarderen of juist lastig vinden aan lezen, en baseerden daarop een gameconcept dat we uitwerkten tot een functioneel prototype. In overleg met de onderzoeksgroep stelden we een testprotocol op om te meten in hoeverre kinderen elkaar feedback kunnen geven op spraak. Om anonimiteit en toestemming te waarborgen, werkten we met ID-nummers en werd de data van kinderen zonder geldige toestemming direct verwijderd; de rest werd versleuteld verstuurd naar de servers van de universiteit om daar verwerkt te worden. Op basis van onze playtests en documentatie schreef de onderzoeksgroep vervolgens een wetenschappelijke publicatie die werd bekroond met de Best Paper Award van het Trinity College in Dublin.
Voorbeelden social design in onderzoek
Social design biedt een krachtige aanpak voor maatschappelijke vraagstukken, waarbij samenwerken met betrokkenen centraal staat. Het proces levert onderzoekers niet alleen interventies, maar ook nieuwe inzichten en waardevolle data op. Bij 8D combineren we tien jaar ervaring met een pragmatische, doelgerichte werkwijze die onderzoekers ondersteunt in het behalen van concrete resultaten via co-creatie en iteratie. In deze blog delen we drie inspirerende voorbeelden uit ons portfolio.
Lees blog
Dataverzameling via productontwikkeling: de meerwaarde voor onderzoekers
Voor onderzoekers biedt dataverzameling via productontwikkeling een veelbelovend alternatief voor traditionele onderzoeksmethoden, met veel interessante bijvangst.
– Creativiteit verlaagt de drempel
Een creatieve, interactieve omgeving nodigt mensen uit om mee te doen, juist ook wanneer ze anders moeilijk te bereiken zijn. Dit helpt onderzoekers om sneller en eenvoudiger aan waardevolle data te komen.
– Praktisch én academisch waardevol
Zowel het proces (vooronderzoek, co-design, prototype-ontwikkeling) als het eindproduct (game, tool, interventie) leveren bruikbare data op die geschikt is voor reflectie, analyse en zelfs publicatie. Kortom: ontwerpend werken verrijkt het onderzoek op heel veel subtiele manieren.
– Samenwerking met ruimte en regie
Onze trajecten zijn altijd een samenwerking: de onderzoeker houdt de regie over de methodiek en de verwerking van data, terwijl wij binnen het co-creatieproces ruimte scheppen voor onderzoeksbehoeften en vanuit onze technische expertise adviseren over de omgang met data.
Ter afsluiting
Bij 8D zien we het ontwerpen van interventies en tools niet als een aanvulling op onderzoek, maar als een volwaardige manier om het onderzoek te verdiepen. Door doelgericht samen te werken met onderzoekers creëren we contexten waarin waardevolle data als vanzelf naar boven komt. We bieden ruimte, advies en praktische ondersteuning om dat proces zorgvuldig in te richten. Altijd met aandacht voor ethiek, eigenaarschap en gebruiksgemak.
Werk je aan een ontwerpgericht onderzoek en wil je verder verkennen hoe je dataverzameling kunt integreren in het ontwikkelproces? Neem gerust contact met ons op via info@8d.nl. We gaan graag in gesprek met onderzoekers en professionals die op zoek zijn naar vernieuwende manieren om onderzoek en praktijk dichter bij elkaar te brengen.
