Wie zijn toch die mensen die bruggen bouwen tussen wetenschap, techniek en maatschappelijke vraagstukken? Daarover voelen we de komende tijd een aantal samenwerkingspartners aan de tand. Lise Beumeler – PhD-onderzoeker aan RuG Campus Fryslân – bijt het spits af. Momenteel legt zij de laatste hand aan haar onderzoek op de Intensive Care (IC)-afdeling van het Medisch Centrum Leeuwarden. Samen met 8D Games ontwikkelde zij een virtual reality game die IC-patiënten helpt bij het uitvoeren van revalidatieoefeningen. Beumeler: ‘De pandemie onderstreepte voor mij dat we wel moéten kijken naar digitale hulpmiddelen voor de zorg.’ 

Mensen die een IC-opname hebben doorgemaakt vormen een kwetsbare patiëntengroep. Dat maakt het extra belangrijk om innovaties nauwkeurig af te stemmen op wat zij wél aankunnen, direct vanaf het begin. Beumeler: ‘We zijn heel klein begonnen. Samen met een groepje herstellende IC-patiënten hebben we een aantal bestaande games uitgeprobeerd, met verschillende soorten hardware die 8D Games had meegebracht. Van Kinect tot laptop en VR-brillen. Al snel zagen we dat deelnemers vooral bij die VR-experience helemaal ‘los’ gingen. Mensen gingen op in de nieuwe ervaring en dat leek een gunstig effect te hebben op het beweeggedrag.’

Een verrassende uitkomst, volgens Beumeler: ‘Vooraf was er de zorg dat juist die VR-technologie als te belastend zou worden ervaren. Dit bleek onjuist; niemand werd duizelig en mensen waren vooral enthousiast. Wel hebben we er naar aanleiding van de tests voor gekozen ons prototype helemaal op maat te ontwikkelen, zodat we de user interface – de ‘bediening’ – konden vereenvoudigen. Ook besloten we de controllers in te ruilen voor handtracking met infraroodtechniek. Daarbij hoef je niets in je handen te houden; de bewegingen worden geregistreerd door de bril zelf.’

Handelen vanuit je eigen expertise

Op basis van de testresultaten is vervolgens een custom game prototype ontwikkeld. Hoe gaat dat in z’n werk als techniek of gaming niet noodzakelijk binnen jouw expertisegebied valt? Beumeler: ‘In zo’n traject moet iedereen vooral handelen vanuit hun eigen expertise. Daarin moet je elkaar ook vertrouwen. De knelpunten en mogelijke obstakels vanuit het ziekenhuis; daarover kan ik adviseren en informeren, samen met collega’s op de IC en de nazorgpoli. Maar helemaal in de hardware en technische mogelijkheden duiken, dat heb ik met een gerust hart aan 8D Games overgelaten. Omdat Johan en Giel vanaf het begin heel betrokken waren, was dat vertrouwen er al snel.’

In het VR-prototype zit de patiënt in een virtuele, gezellige woonkamer. De uitdaging is om een legpuzzel op te lossen. Om de puzzelstukken te verplaatsen, worden in de echte wereld de handen en armen bewogen – precies op de manier die tijdens het revalideren aangeleerd wordt. Beumeler: ‘Er zijn vier spelniveaus, waardoor ook patiënten die heel weinig mobiel zijn het spel kunnen gebruiken. Zelfs wanneer ze op dat moment nog op de IC verblijven. Dat is iets waarover de zorgprofessionals in eerste instantie – geheel begrijpelijk – wat terughoudend waren; maar nu het prototype er is en getest is, zijn ze enthousiast om het te gaan gebruiken in hun werk. ‘Herstellen’ wordt even ‘spelen’ en dat is voor de patiënt ontzettend fijn.’ 

Toekomstplannen

Aan toekomstplannen is er geen gebrek: ‘Bij de huidige spelersgroep is de balans na het spelen verbeterd; we willen onderzoeken of en hoe de game hieraan heeft bijgedragen door er een controlegroep naast te zetten die geen gebruik maakt van de VR-bril. Een andere ambitie is het begrijpelijker presenteren van de data die tijdens het spelen gegenereerd wordt, zodat de behandelaar precies kan zien wat er wel of niet goed gaat bij het bewegen van de handen en armen.’

Is er iets dat ze achteraf gezien liever anders had aangepakt? ‘Niet echt, behalve misschien dat ik eerder deze richting had willen inslaan! Verder is een open blik juist nodig voor zo’n onderzoek; als je ernaast zit, moet je dat ook accepteren. Oprechte nieuwsgierigheid naar wat werkt voor de patiënt en daarop bijsturen; dat is belangrijk. En natuurlijk mensen om je heen verzamelen die er ook zo instaan.’

Het onderzoek naar revalidatie met behulp van VR en gaming is mede mogelijk gemaakt door het Innovatiefonds van het MCL. Naast Lise Beumeler waren Mirthe de Vries (masterstudent Bewegingswetenschappen), Carina Bethlehem (intensivist MCL) en Johan van der Meulen (8D Games) nauw betrokken bij de ontwikkeling. Lees hier meer of beluister de podcast ‘Global Cast‘ waarin Lise, Johan en Mirthe te gast waren.

Meer weten over serious games voor research?

Serious games als onderzoeksinstrument maken hun opmars. Maar heb je zelf nog nooit zo’n game gebruikt, dan blijft het hele idee toch wat abstract. Wat voor meerwaarde hebben games voor research en welke concrete voorbeelden zijn er al?