AI en serious gaming

Wat zijn de kansen en risico’s?

Met de opkomst van ChatGPT heeft Artificial Intelligence (AI) definitief zijn weg naar het grote publiek gevonden. Maar AI is veel meer dan alleen slimme tekstgeneratie of razendsnelle beeldcreatie. Wat verstaan wij onder AI, hoe passen we het toe in onze games en bovenal: hoe doen we dat op een verantwoorde manier? In dit artikel bespreken we de kansen en gevaren van AI voor de serious gaming sector. Ook laten we met voorbeelden uit ons portfolio zien hoe AI de impact van games kan vergroten – en hoe wij daar de afgelopen jaren gebruik van hebben gemaakt. Tot slot lees je meer over onze deelname aan ELSA Lab Noord-Nederland, een consortium dat zich richt op verantwoorde ontwikkeling en toepassing van AI in de zorg. Veel leesplezier!

First things first: wat is AI nu eigenlijk? 

AI (Nederlands: ‘Kunstmatige Intelligentie’ (KI)) is een tak van de informatica. AI draait om het creëren van machines en systemen die taken kunnen uitvoeren die normaal gesproken menselijke intelligentie vereisen. Denk aan leren, logisch redeneren en beslissingen nemen. Hoewel het maatschappelijk debat over de inzet van AI pas sinds eind 2022 echt is losgebarsten, vooral dankzij de opkomst van ChatGPT, heeft AI al veel langer een plek in onze levens. Ter illustratie: iedereen die wel eens ‘Hey Google’ of ‘Hey Siri’ tegen een apparaat heeft gezegd, heeft gebruikgemaakt van AI. Dit soort veelgebruikte spraakherkenningstechnologie analyseert, begrijpt en leert. Zodat de antwoorden die je krijgt steeds beter en steeds relevanter worden. Kortom: AI!


AI-systemen maken gebruik van verschillende technieken, maar in de kern komt de werking altijd op hetzelfde neer: de computer analyseert in een razend tempo grote hoeveelheden gegevens, herkent patronen in die gegevens en genereert vervolgens de meest voor de hand liggende output als antwoord op jouw vraag. Die output kán een razendsnel gegenereerde tekst zijn, zoals bij ChatGPT. Maar het kan ook een rembeweging van een zelfsturende auto zijn. Of een computer gegenereerde afbeelding van je eigen hond in de stijl van Picasso. Of een rake aanbeveling voor een nieuwe vriend op Instagram. Kortom: AI is overal, al een hele tijd, en de mogelijkheden zijn eindeloos.

AI en serious gaming: wat zijn de kansen en gevaren?

Uiteraard heeft ChatGPT allerlei ideeën bij de kansen en gevaren van AI in serious games. Sommige zinvol, anderen wat herhalend of onzinnig. We hebben ze flink onderzocht, geredigeerd en bediscussieerd voordat ze in de lijstjes hieronder terecht zijn gekomen. En daar zit direct de crux: Tools als ChatGPT (en op grafisch vlak: MidJourney) zijn een hulpmiddel, geen holy grail. Menselijke intelligentie en ervaring zijn nodig om de output op waarde te schatten en waar nodig aan te vullen.

Kansen van AI in serious games

  • Adaptief leren. AI maakt het mogelijk om games aan te passen aan de individuele behoeften en vaardigheden van spelers, wat resulteert in een betere leerervaring. Voorbeeld: gaat een bepaald onderdeel van de leerervaring nog niet zo goed, dan krijgt een speler hierover meer informatie en meer oefeningen voorgeschoteld. Gaat de speler juist heel goed en snel? Dan wordt het spel snel wat uitdagender. Dit draagt bij aan de effectiviteit van serious games. Mensen leren het best wanneer ze een perfecte balans ervaren tussen uitdaging (‘ik moet beter worden!’) en succes (‘yes, het is gelukt!’). 
  • Gegevensgestuurde inzichten. Zoals hierboven al genoemd: AI is heel goed in het analyseren van grote hoeveelheden spelgegevens. Dit biedt gameontwikkelaars de kans om een spel sneller en efficiënter te verbeteren. Maar ook op het vlak van onderzoek biedt dit veel nieuwe mogelijkheden. Gaming wordt al regelmatig ingezet als onderzoeksinstrument. Bijvoorbeeld om er spelenderwijs achter te komen hoe mensen in een bepaalde situatie zouden handelen. Met behulp van AI kunnen onderzoekers efficiënter en sneller nieuwe inzichten opdoen uit dit soort speeldata. Dat maakt het voor ontwikkelaars natuurlijk wel nóg belangrijker om goed te kijken naar welke data er precies wordt verzameld. Met name waarom, en op welke manier. Hier zullen we bij ‘gevaren’ nog iets dieper op ingaan. 
  • Meer inhoud = meer impact. Een serious game laten ontwikkelen is kostbaar. Niet alleen op technisch vlak, maar ook zeker wanneer er veel inhoud (teksten, afbeeldingen) en meerdere speelniveaus gecreëerd moeten worden. Terwijl dit de speel- en leerervaring natuurlijk wel naar een hoger niveau tilt: met meer inhoud blijft de serious game langer interessant voor meer spelers, die allemaal op hun eigen niveau moeten kunnen oefenen. AI kan dit proces van contentcreatie versnellen. Een voorbeeld: een eerste versie van een tekst of karakter dient vaak vooral als ‘praatstuk’. Het helpt eindgebruikers en stakeholders nadenken over wat ze wel of juist niet verwachten van de game. AI leent zich perfect voor het snel genereren van vuiteenlopende opties, zodat we beter en sneller kunnen toetsen welke richting het op moet. Zo blijft vervolgens ook meer tijd over voor het creëren van custom inhoud die precies doet wat het moet doen.

Risico’s bij de inzet van AI in games

  • Afhankelijkheid. Dit geldt zeker niet alleen voor onze sector: de balans tussen de inzet van AI en menselijke interactie moet goed bewaakt worden, zowel in de ontwikkeling van de games als in het gebruik ervan. Neemt AI een te grote plaats in de ontwikkeling en de spelervaring, dan is er het risico dat er te weinig ruimte overblijft voor nuance en menselijke interactie. Terwijl dat nu juist vaak de kracht is, zeker bij games die bedoeld zijn om bewustwording te vergroten of een persoonlijk gesprek aan te zwengelen. Zeker in de zorg en het onderwijs  – waar serious gaming vaak wordt toegepast – zijn vertrouwensrelaties tussen professionals en eindgebruikers van groot belang. Deze menselijke factor mag niet verdwijnen. 
  • Bias en discriminatie. AI-algoritmen kunnen inherente vooroordelen bevatten die kunnen leiden tot ongelijke behandeling van spelers op basis van geslacht, ras of afkomst. Of ze zijn simpelweg minder ‘gevoerd’ met inhoud over bepaalde sociale groepen, waardoor de ervaring voor deze groepen minder inclusief of minder aansprekend dreigt te worden. Ook hier geldt weer: tijdens de ontwikkeling van serious games zijn nog altijd menselijke breinen met een goed ethisch kompas nodig om te beoordelen wat er – bijvoorbeeld in het geval van contentcreatie voor games  – overgelaten kan worden aan AI. En waar aanvullingen en/of nuances nodig zijn om de ervaring inclusief en veilig te maken voor verschillende doelgroepen. 
  • Privacy en gegevensbeveiliging. Altijd al belangrijk, maar nu nog meer: het voordeel van serious games voor onderzoekers is dat er spelenderwijs data gegenereerd kan worden over bepaalde behandelingen en leerervaringen. Met de inzet van AI wordt het nog makkelijker om grote datasets te analyseren en verwerken, maar het is cruciaal dat hier zorgvuldig mee wordt omgesprongen. Wat verzamelen we, waarom, waar blijft het? Instellingen, onderwijsinstituten en gameontwikkelaars hebben meer dan ooit de verantwoordelijkheid om de privacy van patiënten en studenten te waarborgen.


Hoe zetten wij AI in in onze games?

Artificial Intelligence is niet van gisteren. Zeker niet voor de serious gaming sector. Ons team is altijd op zoek naar manieren om de leerervaring binnen onze serious games te optimaliseren. Dat doen we nu en dat hebben we altijd gedaan, ook op het vlak van AI.  Een aantal voorbeelden uit ons portfolio:

  • In 2018 ontwikkelden we Handlantis, waarin OpenCV is ingezet om de leerervaring nog beter te maken. Het doel van de game: spelers ondersteunen bij het aanleren van Nederlands met Gebaren (NmG), zodat er voor kinderen met een gehoorbeperking meer communicatiemogelijkheden ontstaan.  Door de integratie van OpenCV kan de game keuzes maken op basis van de handelingen van de speler. Het spel past zich aan op het niveau van de speler en biedt zo steeds gerichte oefeningen aan. 
  • Tussen 2021 en 2023 voerden we in samenwerking met de Radboud Universiteit Nijmegen een onderzoek uit naar de mogelijkheden van spraaktechnologie binnen games. Kan integratie van deze technologie kinderen op een leuke, motiverende manier helpen om beter te leren lezen en spreken? De spraaktechnologie waarmee wij een prototype ontwikkelden maakte gebruik van machine learning om zo goed mogelijk in te spelen op de input van de speler. Het mooie: de technologie werd ontwikkeld door het Center of Language and Speech Technology, een eigen afdeling van de Radboud Universiteit Nijmegen. Daardoor hadden we volledige controle over de data die opgehaald werd en hoe deze gegevens vervolgens werden verwerkt.

Onderzoek naar verantwoorde AI in de zorg

We lopen graag voorop in de implementatie van nieuwe technieken. Toch vinden we ook dat serious gaming bedrijven een maatschappelijke verantwoordelijkheid dragen bij het ontwikkelen en toepassen van AI. Zeker wanneer je je bedenkt dat veel serious games toegepast worden in sectoren als de zorg en het onderwijs, waar ethisch handelen van groot belang is. Daarom is 8D Games lid van ELSA Lab Noord-Nederland. Dit consortium richt zich op het ontwikkelen van kennis die van belang is voor verantwoorde ontwikkeling en toepassing van AI in de context van zorg.

Daarnaast hebben 8D Games en het Data Science Center in Health (DASH) van het UMCG in 2022 de handen ineengeslagen om het bordspel AI+ Hospital te creëren en te lanceren. Dit spel brengt zorgprofessionals samen om te discussiëren over het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) in het ziekenhuis. Het afgelopen jaar hebben meer dan tweehonderd zorgprofessionals uit twintig landen het spel gespeeld. De impact van het spel reikt ondertussen veel verder dan de muren van het UMCG, dat het spel aanvankelijk in een kleine oplage heeft laten drukken.


Eén ding is zeker: AI in serious gaming zal blijven bijdragen aan oplossingen voor de zorg en het onderwijs. En als we hier samen verantwoordelijk mee omgaan, dan kunnen daar hele positieve veranderingen door ontstaan.

Meer weten over AI?

Bel +31(0) 58 843 57 57

Mail giel@8d-games.nl

Giel is onze AI kenner!

Kies jouw speelstijl:

Serious games voor de zorg

Serious games voor de zorg maken hun opmars. Maar heb je zelf nog nooit zo’n game gebruikt, dan blijft het hele idee toch wat abstract. Wat voor meerwaarde hebben games voor de zorg en welke concrete voorbeelden zijn er al? Laat je inspireren door cases uit ons portfolio.

Serious games voor educatie

Effectiviteit, voorbeelden en financieringsmogelijkheden Games en onderwijs: hoe brengen we ze succesvol samen? En zorgen spelprincipes er nou echt voor dat lesstof beter beklijft? Op deze pagina leggen we uit…
Serious games voor onderzoek

Serious game als onderzoeksinstrument Games als methode Serious games kunnen op heel veel verschillende manieren – en op heel veel verschillende momenten – bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek. Denk aan het…

Abonneer je op onze nieuwsbrief